Thế giới việc làm đang bước vào một kỷ nguyên mới – nơi mà công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ thay đổi cách làm việc mà còn định hình lại khái niệm an toàn và sức khỏe nghề nghiệp. Mới đây, Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Hà Nội tổ chức một diễn đàn đa chiều, kết nối tiếng nói của các chuyên gia quốc tế, nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và tổ chức Công đoàn nhằm đánh giá những cơ hội và thách thức mà chuyển đổi số mang lại trong bảo vệ người lao động.

Cơ hội từ công nghệ: Giảm thiểu rủi ro, nâng cao hiệu quả

Theo bà Kristina Kuths (quản lý Dự án ILO Vision Zero Fund (VZF), AI đang góp phần làm thay đổi sâu sắc thế giới việc làm. Ước tính của ILO (2023), tự động hóa có thể thay thế ít nhất một phần trong 75 triệu việc làm trên toàn cầu, trong khi AI có thể tác động tới 427 triệu việc làm trong nhiều lĩnh vực khác nhau:
Ở Châu Âu và Bắc Mỹ, nơi có thi ̣ trường lao động đa dạng, mức độ tiếp xúc với tự động hóa là cao nhất (Liên Hợp Quốc/ILO, 2024);
 Ở Châu Á, Châu Phi và Châu Mỹ Latinh: mức độ tiếp xúc thấp hơn, do khu vực nông nghiệp và phi chính thức chiếm tỷ trọng lớn và ít bi ̣ tác động bởi AI tạo sinh (Gen AI) (Liên Hợp quốc/ILO, 2024).

Theo bà Kristina Kuths (quản lý Dự án ILO Vision Zero Fund (VZF), AI đang góp phần làm thay đổi sâu sắc thế giới việc làm. Ảnh: Linh Phạm/ILO

Đặc biệt, tự động hóa và các thiết bị số hóa đang dần thay thế con người trong các công việc nguy hiểm hoặc lặp đi lặp lại – từ nông nghiệp, khai khoáng đến các dây chuyền sản xuất hiện đại.

Các công nghệ như cảm biến thông minh, thiết bị đeo theo dõi sức khỏe, mũ bảo hiểm có tích hợp cảnh báo môi trường độc hại, hay hệ thống giám sát thời gian thực đã và đang hỗ trợ doanh nghiệp chủ động phòng ngừa tai nạn lao động.

Tại Công ty TNHH Canon Việt Nam, bà Đào Thị Thu Huyền – Phó giám đốc Bộ phận đối ngoại – cho biết, toàn bộ các khu vực nguy hiểm hoặc xử lý hóa chất đã được robot hóa hoàn toàn, đảm bảo không có sự hiện diện của con người trong vùng vận hành. AI không chỉ phát hiện nguy cơ mà còn tự động ngắt máy khi có dấu hiệu mất an toàn. Song song đó, công tác đào tạo an toàn cũng được số hóa thông qua chương trình E-learning, các video tình huống phát liên tục tại khu vực công cộng giúp người lao động hình thành thói quen an toàn.

Tập đoàn Panasonic Việt Nam cũng đang triển khai công nghệ VR (ứng dụng thực tế ảo) trong huấn luyện an toàn, giúp công nhân mô phỏng tình huống nguy hiểm và nâng cao kỹ năng xử lý. Bà Nguyễn Nhị Hà – Trưởng Phòng nhân sự cấp cao – cho biết: “Công nghệ đang giúp chúng tôi kiểm soát các yếu tố môi trường như độ ẩm, ánh sáng, tiếng ồn… nhằm kịp thời điều chỉnh, đảm bảo sức khỏe cho người lao động trong các ca làm việc kéo dài.”

Ảnh minh họa: ILO

Tăng áp lực, thay đổi bản chất công việc

Tuy mang lại nhiều lợi ích, AI và chuyển đổi số cũng đặt ra hàng loạt thách thức mới. Một đại diện Viện Khoa học Tổ chức Nhà nước và Lao động (Bộ Nội vụ) – thẳng thắn nhìn nhận: “AI đang làm thay đổi cấu trúc công việc, điều kiện lao động và cả hệ thống giám sát, nhưng chưa được phản ánh kịp thời trong các quy định pháp luật hiện hành.”

Một trong những rủi ro dễ thấy là người lao động có thể bị áp lực tâm lý khi bị giám sát liên tục hoặc phải xử lý khối lượng dữ liệu lớn trong môi trường làm việc số hóa. Bên cạnh đó, công việc vận hành máy móc trong thời gian dài có thể dẫn đến các vấn đề về cơ – xương – khớp do thiếu vận động. Việc làm từ xa hay làm việc nền tảng (gig economy) cũng khiến người lao động có nguy cơ bị cô lập xã hội hoặc thiếu tiếp cận với hệ thống bảo hộ chính thức.

Ông Trần Nguyên Các – Viện trưởng Viện nghiên cứu Tổ chức và Kinh tế số – đặt vấn đề: “Nếu không được đào tạo lại, người lao động dễ bị công nghệ đào thải.” Theo ông, tốc độ phát triển của AI là theo cấp số nhân, trong khi chương trình đào tạo và khung chính sách lại chưa theo kịp, dẫn đến sự chênh lệch lớn giữa yêu cầu công việc mới và năng lực hiện có của người lao động.

Các đại biểu chia sẻ về biện pháp đảm bảo an toàn – sức khỏe nghề nghiệp trong bối cảnh số hóa. Ảnh: Linh Phạm/ILO

Vai trò chính sách và công đoàn

Tại sự kiện, nhiều ý kiến cho rằng đảm bảo an toàn – sức khỏe nghề nghiệp trong bối cảnh số hóa không thể chỉ trông chờ vào công nghệ, mà cần đến sự điều chỉnh kịp thời của hệ thống chính sách. Các chuyên gia từ ILO khuyến nghị xây dựng một công ước quốc tế mới về an toàn – sức khỏe nghề nghiệp phù hợp với bối cảnh AI, đồng thời khuyến khích các quốc gia tích hợp yếu tố rủi ro công nghệ vào luật pháp lao động.

Theo ông Đặng Văn Khánh – Ban Chính sách, pháp luật và Quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam), tổ chức Công đoàn có vai trò then chốt trong việc hỗ trợ người lao động thích ứng với môi trường làm việc mới. Công đoàn đang đổi mới hoạt động truyền thông qua mạng xã hội, ứng dụng di động và đào tạo trực tuyến. Đồng thời, các kênh tiếp nhận phản ánh nguy cơ tại nơi làm việc cũng được thiết lập linh hoạt để người lao động có thể lên tiếng dễ dàng hơn.

“An toàn không chỉ là tuân thủ, mà là quyền cơ bản và động lực phát triển trong kỷ nguyên số,” đại diện Tổng Liên đoàn khẳng định. Ông Khánh cũng đề cao việc xây dựng văn hóa an toàn từ sự tham gia chủ động của người lao động, nơi mỗi cá nhân không chỉ là đối tượng được bảo vệ mà còn là người phát hiện nguy cơ và góp phần xây dựng môi trường làm việc an toàn hơn.

Công nghệ không thay thế con người – mà cần phục vụ con người

Một điểm nhấn đáng chú ý tại hội thảo là bài phát biểu đầy cảm hứng của bà Ingrid Christensen, Giám đốc ILO tại Việt Nam: “Chính thế hệ trẻ hôm nay, với sự hiểu biết công nghệ và tinh thần đổi mới, sẽ dẫn dắt quá trình chuyển đổi an toàn tại nơi làm việc. ILO cam kết đồng hành cùng các sáng kiến để bảo đảm rằng tiến bộ công nghệ không được đánh đổi bằng sức khỏe hay tính mạng của người lao động.”

Bà Ingrid Christensen, giám đốc ILO tại Việt Nam. Ảnh: Linh Phạm/ILO

Bà Ingrid Christensen nhấn mạnh: “Công nghệ chỉ là công cụ. Nó chỉ thực sự hữu ích khi được con người sử dụng một cách thông minh, nhân văn và có trách nhiệm.” Để làm được điều đó, người lao động cần được tham gia vào toàn bộ quá trình xây dựng, đánh giá và giám sát các giải pháp an toàn – sức khỏe nghề nghiệp. Đồng thời, chính sách cần đồng hành với thực tiễn và mở rộng không gian đối thoại giữa Nhà nước – doanh nghiệp – công đoàn – người lao động.

Theo tin :

https://cuocsongantoan.laodongcongdoan.vn/an-toan-suc-khoe-nghe-nghiep-trong-ky-nguyen-ai-va-so-hoa-cong-nghe-khong-the-thay-the-con-nguoi-111195.html